Pepa FLORES

A MULLER "OCULTA" EN MARISOL

Josefa Flores González, máis coñecida como Marisol, nada en Málaga o 4 de febreiro de 1948, é unha cantante e actriz andaluza. Acadou unha gran cota de popularidade durante o franquismo polos seus papeis en filmes como Un rayo de luz, Ha llegado un ángel, Tómbola ou Solos los dos.

Co tempo, tranformase en Pepa Flores. Vende os premios de ouro que lle otorgaran nas festas do Caudillo en La Granja, para apoiar á ezquerda española da época. Implicase no comunismo e casa con Antonio Gades na Habana, con quen tivo tres fillas. 

Comeza a facer outro cine, máis politizado, e outra canción, con letras de Aute ou Serrat, abordando temas como a violación, o lesbianismo e a prostitución no disco "Galería de perpetuas, sus Canciones para mujeres".

En 1975, participou na primeira folga de actores e actrices españolzs que reivindicaba a reducción da xornada laboral para os intérpretes teatrais. Un ano despois posou desnuda, sen o seu  consentemento, para a revista Interviú, rompendo definitivamente co seu pasado de estrela infantil.

Nunha conversa que a actriz e cantante mantivo co periodista Francisco Umbral con motivo dunha biografía da artista que non saliu a luz, ela confesa haber sufrido tanto abusos físicos como sexuais dende que era pequena.

Con 38 anos retirase da vida pública e non regresou nunca máis, nin cando lle otrogaron o Premio Goya de Honor entregado en 2021 e recollido polas súas fillas.

"Ahora solo soy una ciudadana de a pie, que es lo que quiero y como mejor me siento", di ela.

Actualmente Pepa Flores protagoniza a exposición "Marisol: el resplandor de un mito", do fotógrafo César Lucas, que pode verse na Sala de Exposicións da Academia de Cine, ata o 29 de xullo de 2022.

Máis información en: Público, Diario.es, Marisol, Wikipedia, ElPaís, CadenaSer, Biografía, LaVanguardia, LaVozdeGalicia

Arquitectas

CONSTRUÍNDO EN FEMININO

No artigo "As cidades e o xénero" publicado en NósDiario, Lola Varela escribe sobre a importancia da implicación das mulleres na construción das cidades, cuxo "único fin é axudar a compartir a vida".

Polo de agora, os espazos construídos polos homes son mantidos habitables maioritariamente polas mulleres. Son elas quen limpan, organizan,... facendo a vida no fogar máis confortable.

Pouco a pouco o mundo da Arquitectura vai estando en máns das mulleres. A "Carta Europea das Mulleres na Cidade" (1995), "promove unha nova e revitalizada toma de decisións democrática no planeamento da cidade e no desenvolvemento dunhas condicións de vida mellores a través da inclusión das mulleres e as súas aportacións en todos os niveis de implicación e de toma de decisións".

Ao longo da historia, varias mulleres desta profesión venceron obstáculos, consolidando as súas carreiras con grandes proxectos, deseñando edificios e están a cambiar o modo de ver ó mundo. Así salientar a:

- Julia Morgan, que deseñaba en Los Ángeles e foi a primeira muller admitida no programa de arquitectura da École Des Beaux-arts de París e a primeira licenciada, en 1902.

- Matilde Ucelay Maórtua a primeira muller titulada en arquitectura en España que debuxaba casas con grandes ventanais para que entrara a luz, salóns amplios e bonitos xardíns. Todo co obxectivo de que os seus habitantes foran felices.

- Zaha Hadid é a única arquitecta gañadora do premio Pritzker 2004, o máximo galardón na Arquitectura, polo seu proxecto arquitectónico para o centro de tratamento contra o cancro, “O Maggie Center”. Tamén é a única muller arquitecta que é mencionada entre os 10 mellores arquitectos do mundo no 2010.

O blogue "Un día, unha arquitecta" recompila, cada día, as biografías de arquitectas de todo o mundo e de todos os tempos. Remóntase a Octavia Minor, da época romana, ata as novas licenciadas de hoxe en día.

En Galiza, o Proxecto MAGA (Mulleres Arquitectas de Galiza) procura a visibilización progresiva de todas as arquitectas que naceron, viven e/ou traballan en Galiza, colexiadas no CoAGa (Colexio de Arquitectos de Galicia) ou non.

No novo libro de Phaidon, "Breaking Ground. Architecture by Women", aparecen un total de 150 arquitectas e 180 edificios construidos por elas. Foi escrito por Jane Hall, primeira galardonada coa "Beca Bo Bardi" do British Council (2013), e membro fundadora de Assemble, o colectivo londinense gañador do Premio Turner. 

Entre elas están:

- Jane Drew que ingresou na Asociación Arquitectónica de Londres en 1934 e foi unha modernista moi importante.

- Marion Mahony Griffin, unha das primeiras licenciadas en arquitectura.

- Itsuko Hasegawa, a arquitecta nipona que gañou o premio inaugural de Arquitectura da Real Academia.

- Frida Escobedo, arquitecta mexicana, a persoa máis nova elixida para deseñar o Serpentine Pavilion.

- Kazuyo Sejima de SANAA, unha das tres mulleres, xunto con Zaha Hadid e Carme Pigem, que recibiron o premio Pritzker.

- Carme Pinós, a arquitecta española que converteuse na segunda muller seleccionada para deseñar o M Pavilion anual, o encargo arquitectónico máis importante de Australia.

O libro inclúe así mesmo moitos edificios contemporáneos icónicos:

- O Broad, en Los Ángeles, de Elizabeth Diller, coa súa fachada de cemento en forma de panal de abella.

- O Museo de Arte Contemporáneo de Cleveland, un edificio de acero con cristales negros obra de Farshid Moussavi.

- A Aqua Tower de Chicago, unha creación de Jeanne Gang.

Outras Arquitectas importantes da historia que non foron xustamente valoradas no seu momento aparecen en Ovacen e algunhas son:

. Eileen Gray: Nada en 1876 en Irlanda, construiu a casa de vacacións E-1027, no sur de Francia que obtivo o recoñecemento de Le Corbusier.

. Denise Scott Brown: xenial arquitecta, urbanista, escritora e profesora estadounidense nada en Zambia, antes Rodesia, en 1931. Gañou o Premio Jane Drew.

. Lina Bo Bardi: italo-brasileña nada en Roma en 1946 e falecida en Sao Paulo en 1992; realizou deseños tan emblemáticos como a súa residencia particular coñecida como a Casa de Vidrio en Sao Paulo e a novedosa sede do Museo de Arte de Sao Paulo. 

. Sophia Hayden: chilena (1869-1953), unha das primeiras arquitectas americanas, gañou o primeiro premio  nun concurso para o deseño dun pavillón dedicado ás mulleres, como parte da World’s Columbian Exposition. 

. Charlotte Perriand: adicouse ao deseño de interiores, como o Bar baixo o teito de aceiro cromado e aluminio, que se expuxo no Salón de Outono en París en 1927. Naceu en París en 1903 e faleceu en 1999.

Outras arquitectas que están recollidas en Noticias de Arquitectura para conmemorar o 8M son:

Wotton House, de Elizabeth Wilbraham

Elizabeth Wilbraham (1632-1705)

Louise Blanchard Bethune (1856-1915)

Marrion Mahony Griffin (1871-1961)

Julia Morgan (1872-1957)

Lilly Reich (1885-1947)

Charlotte Perriand (1903-1999)

Jane Drew (1911 - 1996)

Lina Bo Bardi (1914-1992)

Anne Tyng (1920 - 2011)

Gae Aulenti (1927 - 2012)

Zaha Hadid (1950)

Yvonne Farrell  (1951)

Shelley McNamara (1952)

Kasuyo Sejima (1956)

Carme Pigem (1962)

Benedetta Tagliabue (1963)

Actualmente está en marcha o Proxecto de investigación MuWo (Mujeres en la cultura arquitectónica (post)Moderna española, 1965-2000) que ten como obxectivo analizar críticamente o traballo realizado por arquitectas que exerceron a arquitectura no último tercio do século XX e contextualizalo na historiografía da cultura arquitectónica española.

Máis información en: 

Arquitectas, Deseño, Diario.es, Grandes, Lola Varela, MAGA, Noticias, Ovacen, Pioneiras, Private, UD UA, Veredes, Wikipedia, Matronazgo, MuWo, Proxecto.

Paula REGO

A PINTORA DO INVISIBLE

Paula Figueiroa Rego, nada en Lisboa o 26 de xaneiro de 1935 e finada en Londres o 8 de xuño de 2022, foi unha pintora e ilustradora portuguesa, artista visual, gravadora e artista gráfica. É unha das máis recoñecidas artistas do mundo e a pintora portuguesa contemporánea máis importante.

Recibiu os premios Grã-Cruz da Ordem Militar de Sant'Iago da Espada, Gran oficial da Orde militar de Santiago da Espada, Dama comandante da Orde do Imperio británico, honorary doctor of the University of Lisbon. En 1989 entrou na lista de candidatos ao premio Turner e en 2005 concedéuselle o grao de doutor honoris de letras pola Universidade de Oxford (Honorary doctor).

A artista portuguesa desafiou os estereotipos de xénero e denunciou os abusos de poder en pinturas a menudo viscerais infundidas con fantasías sombrías e realismo máxico, mezclando fantasía e realidade.

É unha das grandes pintoras figurativas da segunda metade do século XX e unha das voces plásticas máis lúcidas, combativas e interesantes da producción artística actual. Toda a obra de Paula Rego está enfocada ás mulleres, aos seus praceres, ás súas dores e aos seus triunfos.

As súas pinturas deron o papel central ás mulleres, xeralmente retratadas como robustas e seguras de sí mesmas, mentras que os seus homes parecen nenos ou incluso bébedos. "Pinto ás mulleres que coñezo. Pinto o que vexo. Fago ás mulleres protagonistas porque eu son unha", dixo Rego ao diario The Guardian nunha entrevista en 2021.

A súa obra ten unha manifesta vontade subversiva e liberadora, cunha evidente dimensión de loita contra a autoridade. Nela a artista fala da dominación, a opresión e a violencia co que cuestiona os estereotipos impostos socialmente.

No concello de Cascais atópase a Casa das Histórias Paula Rego e no Museo Picasso de Málaga pódese ver actualmente unha exposición con máis de oitenta obras que refiren a súa notable traxectoria poñendo de manifesto o carácter autobiográfico de boa parte da súa arte.

Paula Rego inaugurou en 1999 unha exposición na que denunciaba a humillación e o sufremento que padecían moitas mulleres portuguesas que recorrían ao aborto clandestino, facendo visible o invisible. Esta serie sen título consta de once pinturas e seis grabados, e xurdeu como resposta ao fracaso da ampliación do referéndum sobre o aborto en Portugal. Nos seus lienzos, as mulleres están a punto de someterse á intervención.

A Tate Britain Gallery de Londres xunto co Kunstmuseum Den Haag e o Museo Picasso de Málaga, organizou unha exposición con máis de 100 das súas obras, do 7 de xullo ao 24 de outubro de 2021.

Máis información en:

Píkara, El País, Diario.es, Público, GlWikipedia, Wikiart, Paula Rego, Postsus, Ctxt, Tate, Jotdown, LaVanguardia

Annie "LONDONDERRY"

A PRIMEIRA EN DAR A VOLTA AO MUNDO EN BICICLETA

Annie Cohen Kopchovsky (1870-1947), coñecida como Annie Londonderry, foi unha xudía letona inmigrante aos Estados Unidos que en 1894-95 converteuse na primeira muller en dar a volta en bicicleta a todo o mundo. 

A empresa de auga de manantial Londonderry Lithia pagoulle 1000 dólares por levar a súa pancarta na bicicleta, e tamén chegou a un acordo con ela para que adoptase o seu nome. O 20 de outubro de 1895, as súas aventuras foron descritas polo New York World como “a viaxe máis extraordinario xamáis emprendida por unha muller”.

Trala viaxe, Annie Kopchovsky levou a súa familia a Nova Yorke, onde durante moitos meses escribiu grandes artigos para o New York World baixo o nome de "The New Woman" (A nova muller). A súa primeira historia foi un relato sobre a súa aventura sobre a bicicleta. "Son unha periodista e unha Nova muller", escribiu, "se ese termo significa que me creo capaz de facer calquera cousa que poida facer un home". 

Nembargantes, a súa fama non durou moito, Annie tivo un cuarto fillo e morreu no anonimato anos despois, en 1947.

En 2007, un descendente de Annie, un sobrino  bisneto, Peter Zheutlin, recompilou a súa historia e contouna nun libro, Around the World on Two Wheels.

Susan Anthony, líder estadounidense polos dereitos civís opinaba que a bicicleta era o obxecto que máis que ningunha outra cousa contribuira á emancipación da muller: “Proporciónalle sensación de liberdade e seguridade en sí mesma. Cada vez que vexo unha muller sobre unha bicicleta alégrome, porque é a imaxe da liberdade”, afirmaba nunha entrevista realizada en 1896.

Precisamente así é como as mulleres comezaron a chamar ao vehículo de dúas rodas: “a máquina da liberdade”.

Máis información en: 

NationalGeographic, Wikipedia, Web, Mujeres en la Historia, Con alforjas, Bacanas, El reto histórico, Gente