As "CAINEJAS"

PIONEIRAS NO "URRIELLU" DE PICOS DE EUROPA 

Isabel Pérez e Teofila Gao

Dúas xóvenes leonesas de Caín de Valdeón, en pleno corazón dos Picos de Europa,  María Isabel Pérez Pérez e Teófila Gao Pérez realizaron unha fazaña sen precedentes no montañismo español.

Foron as primeiras mulleres en alcanzar a cima do imponente Picu Urriellu no vran de 1935, un fito que non só desafiou á montaña, senón tamén as normas sociais da época.

A súa xesta débese a que o seu avó Gregorio Pérez Demaría, "El Cainejo", pastor de Caín, xunto a Pedro Pidal foi o primeiro en facer a ascensión ao Picu en 1904 e como coñecía moi ben cada rincón da montaña logrou allanar o camiño para futuras xeracións, nas que se atoparon as súas netas. 

Picu Urriellu

Naquela época poucas mulleres adicábanse á escalada, como Margot Moles, pero as curmás subiron ao Laranxo de Bulnes con poucos días de diferencia. 

Primeiro chegou á cumbre María Isabel, o 31 de xullo de 1935 con 18 anos, pola cara sur, xunto ao seu tío e Alfonso Martínez, o famoso guía cabraliego. 

E unha semana despois, o 6 de agosto, acadou a cima Teófila Gao de só 15 anos, acompañada do seu pai e duns veciños de Bulnes, pero esta vez subiu sen cordas, usando só a súa habilidade e a súa intuición.

Treparon a parede e tamén a destreparon sen rapelar, baixando pola mesma ruta, o que multiplicou a dificultade da proeza, xa que coma din os montañeiros, si difícil é subir, moito mais complicado é baixar.

María Isabel tamén foi a primeira muller en alcanzar a cima de Torre Santa, a outra gran montaña dos Picos de Europa, consolidándose como unha das figuras máis destacadas do alpinismo feminino en España.

Posada de Valdeón

O recoñecemento aos seus méritos foi escaso e o seu legado permaneceu oculto moito tempo debido en parte a falta de visibilidade e que ambas procedían de un entorno rural e humilde. Mesmo en Caín, varias placas conmemorativas lembran ao seu abuelo, pero as heroínas destas proezas, que tiveron que emigrar e faleceron en 1963 (María Isabel) e en 2016 (Teófila), quedaron esquecidas polo paso do tempo.

Este 8 de marzo de 2025, en Posada de Valdeón houbo unha mesa redonda para abordar "A vida en Valdeón con mirada de Muller" e proyectar o tráiler "Las Cainejas: M. Isabel y Teófila. Primeras Mujeres en la cima del Naranjo de Bulnes". 

Máis información en Valderrueda, Montaña, Valdeón, Urriellu, Audio, Homenaxe.

Simone VEIL

PRIMEIRA PRESIDENTA DO PARLAMENTO EUROPEO

Simone Veil, foi unha avogada e política francesa que sobreviviu ao Holocausto e que loitou polos dereitos das mulleres. 

Naceu en Niza o 13 de xullo de 1927 co nome de Simone Annie Liline Jacob e era a máis nova de tres fillas e un fillo dun arquitecto xudeo. Á idade de 16 anos, en plena Segunda Guerra Mundial, foi deportada coa súa familia ao campo de concentración de Auschwitz, e logo ao de Bergen-Belsen. Despois da Liberación volveu a Francia, estudou Dereito e Ciencias Políticas e casou con Antoine Veil. 

Co tempo, en 1956, renunciou á profesión xurídica e converteuse en maxistrada traballando no Ministerio de Xustiza como Alta Funcionaria da Administración Penitenciaria o que lle permitiu mellorar as condicións das cárceres de mulleres. Mais tarde foi directora de asuntos civís favorecendo os dereitos e o estatus xeral das mulleres francesas.

Foi Ministra de Sanidade do goberno de Valery Giscard d' Estaing, nos anos 70. Defendeu e fixo aprobar a lei sobre a interrupción voluntaria do embarazo que despenalizou o aborto, a hoxe chamada "Loi Veil". Acadou unha gran popularidade grazas á valentía que puxo a proba contra os numerosos opositores á devandita lei. 

Tamén introduciu a prohibición de fumar en determinados lugares públicos.

Ocupou o posto de presidenta do Parlamento Europeo de 1979 a 1982, tras presentarse as eleccións, por petición do presidente  da República Francesa, e sen dubidalo, encabezando a lista do seu partido.

Simone Veil pasou así a dirixir o primer Parlamento Europeo elixido por sufraxio directo e converteuse na primeira muller en ostentar o cargo máis alto dunha institución da UE. Dous anos máis tarde, obtivo o premio Carlomagno, que recompensa a contribución dunha persoa á unidade europea.

Asemade, presidiu a Comisión de Asuntos Xurídicos e foi membro das Comisións de Medio Ambiente, Asuntos Exteriores e Seguridade e da Subcomisión de Dereitos Humanos, e traballou dentro da Comisión Especial sobre a Reunificación Alemana, creada en 1990.

No 2008 foi elexida membro da Academia Francesa converténdose así na quinta muller en formar parte desta institución literaria, ocupando a cadeira número 13. O seu ingreso na academia constituíu unha etapa importante na posta en valor da contribución das mulleres no ámbito da cultura e da literatura.

No 2012 recibiu a cruz da lexión de Honor. Interesouse polo proceso de integración europeo xa que o consideraba como unha forma de garantir a paz.

Recibiu numerosos premios, entre eles o Príncipe de Asturias de Cooperación Internacional o 25 de maio de 2005 polos seus ideais e realizacións para unha Europa unida; en 2008 gañou o Premio Carlos V otorgado pola Fundación Academia Europea de Yuste en honor aos seus recoñecidos méritos na loita polo avance da igualdade das mulleres.

O goberno francés tamén creou un galardón na súa memoria para destacar o esforzo realizado polas mulleres para promover a súa autonomía, a súa educación, a súa participación en funcións de liderado e tamén a ausencia de violencia e discriminación.

Este Premio Simone Veil e concédese cada 8 de marzo para honrar ás persoas que loitan polas causas das mulleres; no ano 2023 foi otorgado a Agrupación Ciudadá "Aborto pola vida" que traballa pola despenalización do aborto en O Salvador e no 2024 a Miriame Djangala-Fall e Lea Kongbo, representantes do Movemento de Mulleres Centroafricanas Sobreviventes.

Escribiu tamén grandes obras literarias nas que conta o que viviu ao longo dos anos: « Unha vida », « As miñas loitas » e « Só a esperanza calma a dor » forman parte delas.

Pronunciou frases como: « A vida é un agasallo e cada un de nós ten unha responsabilidade cara a ela ». « Ser libre é ter a capacidade de tomar decisión por si mesmo ». « O odio é unha carga moi pesada, é mellor abandonalo ».

Simone Veil morreu na súa casa o 30 de xuño de 2017, dúas semanas antes do seu 90 aniversario. 

O 1 de xullo de 2018, un ano despois da súa morte, entrou con todas as honras no Panteón, a cripta onde repousan as figuras máis ilustres de Francia. Veil é a cuarta muller que obtén esta distinción. 

Tamén creouse ese ano unha peza conmemorativa de 2€ que inclúe o seu número de deportación, o Parlamento Europeo e o ano 1975 en honor a lei do aborto.

Máis información en Wikipedia, Premio SV, Parlamentaria, UE, Libros, Diplomatie, Holocausto, Película, Xudea, Yuste, Lei Veil, Ser

Coa inestimable colaboración de Marián Aris García.

María del Carmen ÁLVAREZ GUERRERO

A PRIMEIRA ESPAÑOLA PILOTANDO EN "RALLIES"

Na década dos 60 varias españolas comezaron a participar, ao volante dos seus coches, en probas automovilísticas nas que competían con homes. Unha delas é Mª del Carmen Álvarez Guerrero, de Almería, e que agora ronda os 80 anos.

Foi a primeira muller piloto de rallies no noso país, unha pioneira do seu tempo. A súa pasión polos coches venlle de pequena; o seu pai era mecánico e tamén un destacado piloto de motos, e ela familiarizouse con el co mundo dos motores, a gasolina e as probas automovilísticas.

En canto lle foi posible, aos 21 anos e co servicio social obrigatorio cumprido, sacou o carnet de conducir e logo, aos 25, o de piloto, tendo que realizar un derrapaxe na proba. 

Debutou en 1969 nunha carreira entre Carboneras e Mojacar, en Almería; un ano máis tarde quedou primeira no Campeonato Provincial.

Entón lle propuxeron participar no Campeonato de España, pero non aceptou porque casou, e marchou a vivir a Zaragoza e tivo catro fillas. Logo alegrouse porque non lle deixaban levar o seu coche senón que tiña que utilizar un dunha marca francesa de fabricación de automóbís, SIMCA.

Antes de abandonar o automovilismo definitivamente participou nos principais rallies de Almería. Así, tomou a saída nos da Alpuxarra, Espello de Mar, as subidas a Macael ou Mojacar, conquistando varios premios e boas clasificacións. 

Pero o máis importante foi que abriu o camiño a futuras xeneracións de mulleres para que poideran tamén participar pilotando os seus coches.

"A xente hoxe en día conduce fatal", asegura Mari Carmen, que tamén comenta que non se sentiu rexeitada nin incomprendida polo feito de ser muller e que non lle gustaban os rallies femininos porque non había probas de velocidade, todas eran de regularidade, unha especie de paseo ou exhibición.

A día de hoxe segue conducindo o seu utilitario.

Máis información en Almería, Onda Cero, Diario, Vídeo.

Anna Mary ROBERTSON MOSES

"A AVOA MOSES", PINTORA NAÏF A PARTIR DOS 70

Chamábase Anna Mary Robertson Moses,  nace o 7 de setembro de 1860 e faleceu o 13 de decembro de 1961, en EEUU. Vivíu na época da Guerra de Secesión e nambas guerras mundiais. Foi coñecida por iniciarse como pintora a unha idade avanzada.

Pasou toda a súa vida traballando na súa granxa, coidando a súa numerosa descendencia e bordando. A causa da artrite non poido continuar facéndoo e comezou a pintar con 70 anos, sobre todo esceas da vida cotiá, familiares,  rurais, costumbristas e do folclore americano. Todo desde unha óptica moi humilde, sen pretensións.

O seu estilo autodidacta, colorido e evocador convertírona nunha das artistas máis queridas de Estados Unidos e do mundo.

A obra da Avoa Moses encádrase  dentro do estilo naïf, un tipo de arte que se caracteriza pola sinxeleza do debuxo, a ausencia de perspectiva académica e unha composición detallada, en ocasións abarrotada de elementos.

O seu enfoque romántico e nostálxico levouna a plasmar un mundo idealizado, evocando unha época dourada da vida no campo, como os seus felices recordos de infancia de campos e tormentas, bailes de celeiro e vacacións na zona rural de Nova Iorke e Virxinia; sen representar deliberadamente a modernización nin os avances industriais, como os tractores e os postes telefónicos.

Traballaba con calquera material que estivera na súa man, usaba pintura da casa e lienzo ou taboleiro de fogo sobrante para as súas primeiras pinturas.

Foi descuberta na década de 1930, cando un coleccionista de arte, Louis J. Caldor, viu unha das súas pinturas na vitrina dunha tenda de Nova Iorke. Fascinado polo seu estilo, comprou toda a colección dispoñible e organizou unha exposición na Galerie Saint-Etienne en 1940.

A súa obra tivo amplia difusión por medio de tarxetas conmemorativas e selos postais. As súas pinturas foron exhibidas primeiro en Nova Iorke, o que lle permitiu despois percorrer Europa e Asia presentando a súa obra. 

Gañou varias distincións, entre elas o trofeo "Women's National Press Club", entregado polo presidente Harry S. Truman; así como a proclamación do "Día da Avoa Moses", debido ao seu cumpleanos número 100, otorgado polo gobernador de Nova Iorke, Nelson Rockefeller.

Escribiu a súa biografía e un documental narrando a súa vida foi seleccionado nos Premios Óscar.

Máis información en Wikipedia, Museo, NMWA, Arte, Moses, Pinturas

María CASTAÑA

A "REVOLTOSA" GALEGA DE ANTANO

María Castaña, Maricastaña ou María Castiñeira foi unha heroína galega nacida en Cereixa, en Monforte de Lemos, no século XIV, que encabezou unha revolta na cidade de Lugo contra o poder eclesiástico en 1386.

En realidade moi pouco se sabe de María Castaña, case soamente o que se recolle nun documento do Arquivo Episcopal de Lugo citado na España sacra, do Pai Manuel Risco e no Episcopoloxio Lucense, de Amador López Valcárcel.

Cando morrera o bispo de Lugo, Odoario, o rei Fernando II de León ratificou o seu testamento no que se dicía que o señorío da cidade de Lugo pasaría a máns da catedral, provocando a pugna entre as autoridades civís e eclesiásticas.

María Castaña púxose ao fronte do pobo en contra do novo bispo, Pedro López de Aguiar, que, apoiado polo rei Xoan I de Castela, que obrigaba os lucenses a facer fronte a elevados impostos. A consecuencia da revolta o mordomo do eclesiástico, Francisco Fernández, morreu culpándoa a ela e aos seus dous fillos, Gonzalo e Afonso Cego da súa morte. 

Tamén obrigáronlles a donar os seus bens que incluían as posesións do Couto de Cereixa, no actual concello de Brollón, en Terra de Lemos, e mil maravedíes á Igrexa, é decir á Catedral.

Adicionalmente tiveron que prometer que non volverían actuar contra a institución relixiosa.

A partir de ahí, popularmente se di a frase "... en tempos de Maricastaña", pero xa sucedía na época de Cervantes cando era unha referencia temporal equivalente a "os tempos de Matusalén", como así o dicía o licenciado de “O casamento engañoso”.

Máis información en Patrimonio, Recreación, Maricastaña, Vídeo, Galipedia, Avelaíña Teatro